Yeni bir bilgisayar alırken veya toplarken nelere dikkat edilmesi gerekir? Bir bilgisayarın iyi olduğu nasıl anlaşılır?

Bir bilgisayarı "iyi" yapan 4 ana özelliği vardır, bunlar önem sırasına göre aşağıdaki şekilde sıralanabilir.

1. Sabit disk'i
2. RAM'i
3. Ekran kartı
4. İşlemcisi

Sabit Disk : Programların yükleneceği ve çalışacakları zaman verilerinin okunacağı depolama aygıtıdır. Bundan 10-15 yıl öncesine kadar hemen hemen her bilgisayarda sabit disk olarak sadece HDD'ler (Hard Disk Drive) kullanılmaktayken günümüzde yüksek performanslı SSD (Solid State Disk - Katı Hal Diski) teknolojisinin gelişmesi ve fiyatlarının da düşmesi sebebiyle artık daha çok SSD'ler tercih edilmektedir. Klasik hard disk tipi olan HDD'ler mekanik disklerdir ve standart olarak dakikada 5500 veya 7500 tur dönen disk plakaları ile bunlar üzerindeki verileri okuyan okuma-yazma kafasından oluşur. SSD'ler ise hiçbir mekanik parçaya sahip olmayan, tamamen elektronik (flash) belleklerden oluşan ve okuma-yazma işleminin elektronik olarak yüksek hızlarda yapıldığı disklerdir. SSD'ler HDD'lerden yaklaşık 7 kat daha hızlıdır ancak kapasiteleri arttıkça fiyatları da yükselmektedir.

Sabit diskler bilgisayarlardaki en temel işlem olan veri akışının ana merkezi olduğu için sistem performansını birinci dereceden etkilemektedir. Bu yüzden iyi bir bilgisayarda mutlaka en az bir SSD tipinde disk olmalıdır. SSD'ler HDD'ler ile birlikte kullanılabilir ki en yaygın kullanım şekli günümüzde budur. SSD'lere başta işletim sistemi ve oyunlar gibi sık kullanılan programlar yüklenirken HDD'lere video, müzik, dökümanlar veya fotoğraflar gibi çok sık okuma-yazma işlemi yapılmayacak veriler yüklenir. Özetle, yeni bir bilgisayar alırken veya toplarken ilk dikkat etmeniz gereken nokta bilgisayarın en az bir SSD sürücüsü olması gerektiğidir. Önereceğim en düşük kapasite miktarları SSD'ler için 256GB, HDD'ler için ise 500GB.

RAM (Random Access Memory - Rastgele Erişimli Bellek) : Bilgisayarda bir program veya oyun çalıştırılacağı zaman ilgili uygulamanın verileri her zaman sabit disk'ten RAM denilen sistem belleklerine kopyalanır ve bunlar üzerinden işlem yapılır. RAM'ler SSD'ler gibi elektronik belleklerden oluşur ancak SSD'ler gibi kalıcı değil geçici depolama yapar, yani program veya bilgisayar kapatıldığında üzerindeki veriler silinir. Ayrıca RAM'ler SSD'lerden çok daha hızlı çalışırlar. 

Oyun veya programların çalışması esnasında RAM'e veri aktarılırken RAM'in kapasitesi dolar ve boş alan kalmazsa, yeni veriler sabit diskteki sanal bellek denilen dosyaya yazılır ve işlemler bu dosya üzerinden yapılmaya devam eder. İşte tam bu noktada eğer sabit diskiniz SSD değil de HDD ise, işlemlerde ciddi bir yavaşlamayla karşılaşılır. SSD'ler nispeten çok daha hızlı olsa da RAM'in performansına yetişemeyeceğinden yine bir miktar performans kaybı olacaktır. Bu yüzden bir bilgisayarda RAM'in miktarı çok çok önemlidir. Günümüzde iyi sayılabilecek bir bilgisayarın en az 6GB RAM'e sahip olması gerekmektedir. Tabi bütçeniz varsa bunu 16 hatta 32GB'a kadar çıkartmak çok daha iyidir.

RAM'lerin kapasitelerinin yanında çalışma hızları da performansa etki eder ancak bu çok ciddi bir fark yaratmayacağı gibi günümüzdeki RAM'lerin çoğu zaten yeteri kadar hızlıdır.

Ekran Kartı : Ekran kartları grafik işlemlerinden sorumlu merkezdir ve grafik akış performansından birinci dereceden sorumludur. Ekran kartları bütün laptop (dizüstü) ve desktop (masaüstü) bilgisayarların anakartlarında gömülü (integrated) olarak hazır gelmektedir, yani bilgisayarınızın çalışması için ayrıca bir ekran kartı almanıza gerek yoktur. Taa ki bilgisayarınızda yüksek grafik işlem gücü gerektirecek oyun veya grafik-video tasarım ve düzenleme programlarını kullanmanız gerekene kadar. Bu tür uygulamaların yüksek performansta çalışabilmesi için güçlü GPU'lara (Graphic Processing Unit - Grafik İşleme Birimi) yani grafik işlemcisine ve yüksek kapasiteli VRAM'lere (Video RAM) ihtiyaçları vardır. Hatta iyi bir ekran kartınız yok ise bu tür bazı uygulamalar çalışmaz bile.

İşte harici ekran kartları bu yüzden üretilmekte ve kullanılmaktadır. Harici ekran kartları dizüstü bilgisayarlarda anakart üzerindeki gömülü ekran kartına ek olarak kendi slotlarında (PCI-Express) takılı olarak gelmektedir. Tabi her dizüstü bilgisayarda harici ekran kartı yoktur. Özellikle ucuz olan sistemlerde sadece gömülü standart ekran kartı bulunmaktadır ki bunların da performansı genelde düşüktür.

İyi bir ekran kartı; grafik işlemcisinin saat frekansı, veri yolu bant genişliği ve video ram'inin kapasitesinin yüksek olmasından anlaşılabilir. Ekran kartı alacağınız zaman bu detayları görebilirsiniz ancak yeni bir bilgisayar (özellikle dizüstü) alacağınız zaman genelde ekran kartının sadece modelini ve video ram'ini görebilirsiniz. İster ekran kartı ister dizüstü bir bilgisayar alacak olun, söz konusu ekran kartının ne kadar iyi olduğunu benim de çok faydalandığım ve doğruluğunu tecrübe ettiğim videocardbenchmark.net adlı siteden öğrenebilirsiniz.

Marka olarak bugün ekran kartı piyasasını domine eden iki firma vardır; bunlar Nvidia ve AMD. Her ikisinin de çok kaliteli ve güçlü ekran kartları bulunmaktadır, dolayısıyla iyi bir ekran kartı arıyorsanız bu iki markadan birisi olmasına dikkat etmelisiniz. Ancak sonrasında mutlaka verdiğim siteden ilgili markanın seçtiğiniz veya gördüğünüz modelini araştırmanızı öneriririm. Bu iki marka dışında işlemci piyasasının iki devinden biri olan Intel'in ekran kartları da günden güne geliştirilmeye devam etse de hala çoğunlukla gömülü standart ekran kartı olarak piyasada yer almaktadır.

Ekran kartı konusunda model olarak tavsiye vermem gerekirse; en azından Nvidia'nın GeForce GTX 1060'ını veya AMD'nin Radeon R9 Fury modelini önerebilirim.

İşlemci : Bilgisayarın beyni olan işlemciler yani CPU'lar (Central Processing Unit - Merkezi İşlem Birimi) bilgisayardaki enerji, bellek yönetimi ve veri akışı gibi kritik görevleri üstlenen ve milyonlarca mikro transistörden oluşan donanımlardır. İşlemci performansları yani hızları en çok video-grafik işlemleri (render) ve oyunlarda ön plana çıksa da işlemci teknolojisi günümüzde oldukça ilerlemiş olduğundan piyasadaki işlemcilerin çoğu istenen performansı fazlasıyla verebilmektedir. Bu sebepten işlemci konusunda çok fazla düşünmeye gerek kalınmasa da tavsiye olarak piyasanın iki liderinden biri olan Intel'in en az i7 işlemci ailesinden birini veya diğer dev olan AMD'nin Ryzen serisinden bir modeli önerebilirim. Ekran kartı için önerdiğim sitenin işlemciler için olan versiyonu cpubenchmark.net adlı siteyi de karşılaştırma ve detaylı bilgi için kullanabilirsiniz.

Donanımsal olarak bu saydığım hususlar dışında özellikle dizüstü bilgisayarlar için garanti ve servis imkanları da önemlidir. Bu konuda en başarılı markalar Monster, Lenovo, MSI ve Asus olarak sıralanabilir. Yeni bir bilgisayar satın alırken bu konuya da dikkat etmenizde fayda vardır.